3. Πνευματική ιερωσύνη
Έχουμε ήδη διατυπώσει την σκέψη ότι ο ιερεύς εκτελεί διπλό έργο. Το ένα είναι
λειτουργία των θείων Μυστηρίων και το άλλο η θεραπεία των ανθρώπων, ώστε
αξίως να προσέλθουν και να κοινωνήσουν των αχράντων Μυστηρίων. Έχουμε
ακόμη υπογραμμίσει ότι υπάρχουν πολλοί ιερείς, οι οποίοι εξωτερικά έχουν
ακώλυτη την ιερωσύνη, αλλά ουσιαστικά έχουν μολύνει την ιερωσύνη, και αυτό
φαίνεται από το γεγονός ότι δεν μπορούν να θεραπεύσουν. Τελούν μεν τα
Μυστήρια και αγιάζονται τα δώρα δι’ αυτών, αλλά δεν μπορούν να θεραπεύσουν
τους ανθρώπους ούτε να σώσουν την δική τους ψυχή.
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν λαϊκοί και μοναχοί οι οποίοι δεν έχουν την
μυστηριακή ιερωσύνη, αλλά μπορούν να θεραπεύσουν τους ανθρώπους, γιατί
έχουν την πνευματική ιερωσύνη. Ακριβώς σ’αυτό το σημείο θέλουμε να
επιμείνουμε για λίγο.
Με το άγιο Βάπτισμα και την προσπάθεια να τηρήσουμε τις εντολές του Χριστού
όλοι οι Χριστιανοί ενδυόμαστε τον Χριστό και κατ’ αυτόν τον τρόπο μετέχουμε
του Βασιλικού, Προφητικού και Αρχιερατικού αξιώματος του Χριστού.
Στα κείμενα της Καινής Διαθήκης διασώζεται αυτή η διδασκαλία. Ο Ευαγγελιστής
Ιωάννης στην Αποκάλυψή του γράφει: «τω αγαπώντι ημάς και λούσαντι ημάς από
των αμαρτιών ημών εν τω αίματι αυτού, και εποίησεν ημάς βασιλείαν, ιερείς τω
Θεώ και πατρί αυτού» Αποκ. α’, 5-6). Ο Απόστολος Πέτρος λέγει: «υμείς δε
εκλεκτόν, βασίλειον ιεράτευμα, έθνος άγιον, λαός εις περιποίησιν»
Και ο Απόστολος Παύλος γράφει προς τους Χριστιανούς της Ρώμης: «Παρακαλώ
ουν υμάς, αδελφοί, δια των οικτιρμών του Θεού, παραστήσαι τα σώματα υμών
θυσίαν ζώσαν, αγίαν, ευάρεστον τω Θεώ, την λογικήν λατρείαν υμών»
Αυτήν την διδασκαλία συναντούμε και σε πολλούς Πατέρας, ότι δηλαδή ο κάθε
άνθρωπος είναι ιερεύς του Χριστού, με την έννοια που καθορίσαμε
και θα αναπτύξουμε περισσότερο πιο κάτω. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
μιλώντας για τον Αβραάμ τον παρουσιάζει και ως ιερέα, γιατί όπου υπάρχει πυρ,
θυσιαστήριο και μαχαίρι «τι αμφιβάλλεις υπέρ της ιερωσύνης;» Η θυσία του
Αβραάμ ήταν διπλή. Προσέφερε και τον μονογενή του υιό και το πρόβατο,
δε προ πάντων την εαυτού γνώμην». Με το αίμα του προβάτου αγίασε την δεξιά
του χείρα, με την σφαγή του παιδίου (που είχε την απόφαση να κάνη) αγίασε
ψυχή. «Ούτως εχειροτονήθη ιερεύς, αίματι μονογενούς, θυσία αμνού». Ακριβώς
μετά από αυτό ο ιερός Χρυσόστομος προτρέπει τους ακροατάς του: «Ούτω και συ
γίνη Βασιλεύς και ιερεύς, και προφήτης εν τω λουτρώ∙ Βασιλεύς μεν πάσας
ρίψας τας πονηράς πράξεις, και τα αμαρτήματα κατασφάξας∙ ιερεύς δε, εαυτόν
προσενεγκών τω Θεώ, και καταθύσας το σώμα, και σφαγείς και αυτός»[79].
Όλοι οι πιστοί, οι βαπτισθέντες στο όνομα της Αγίας Τριάδος και ζώντες κατά το
θέλημα του Αγίου Τριαδικού Θεού, είναι ιερείς, έχουν πνευματική ιερωσύνη.
Προτιμούμε τον όρο πνευματική ιερωσύνη από άλλους όρους, όπως γενική ή
ιερωσύνη, γιατί αυτήν την ιερωσύνη μπορούν να την έχουν κληρικοί και λαϊκοί
ακόμη γιατί δεν την έχουν όλοι οι βαπτισθέντες, αλλά όσοι έχουν γίνει
κατοικητήριο του Αγίου Τριαδικού Θεού. Την πνευματική ιερωσύνη έχουν οι
εκείνοι που έχουν νοερά προσευχή και κυρίως όσοι έφθασαν σε τέτοιο βαθμό
Χάριτος, ώστε να προσεύχωνται υπέρ όλου του κόσμου. Αυτή είναι η πνευματική
ιερουργία υπέρ της οικουμένης. Οι προσευχές αυτών των ανθρώπων, που
θυσιάζονται προσευχόμενοι υπέρ πάντων, κρατούν την οικουμένη και
τους ανθρώπους. Γιατί με την προσευχή γίνονται εξορκισταί, εκδιώκουν τα
δαιμόνια που κυριαρχούν στις ανθρώπινες κοινωνίες. Αυτό είναι το μεγάλο έργο
των προσευχομένων αδιαλείπτως υπέρ όλου του κόσμου.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης έχει γράψει γι’ αυτήν την πνευματική ιερωσύνη,
είναι και το ουσιαστικό υπόβαθρο της μυστηριακής ιερωσύνης. Γιατί, όπως
γράψει, όσοι πιστοί θεραπεύονταν και αποκτούσαν την νοερά προσευχή
εκλέγονταν για να λάβουν και την ειδική Χάρη της Ιερωσύνης. Κατά τον άγιο
Γρηγόριο η νοερά προσευχή είναι «η μυστική του νοός ιερουργία». Γράφει
χαρακτηριστικά: «αρχή της νοεράς προσευχής η ενέργεια, είτ’ ουν η καθαρτική
του πνεύματος δύναμις και η μυστική του νοός ιερουργία»[80]. Εκείνος που
αποκτά το χάρισμα της νοεράς προσευχής αισθάνεται την ενέργεια της Χάριτος
μέσα του, η οποία γίνεται καθαρτική, φωτιστική και μυστική. Αυτή είναι η
εσωτερική ιερωσύνη και η εσωτερική θεία Λειτουργία.
Όσοι φθάνουν σ’ αυτήν την κατάσταση είναι ιερείς. Ιερατείο αληθινό είναι η
καρδιά που ενεργείται υπό του Πνεύματος χωρίς λογισμούς. «Ιερατείον αληθινόν
και προ της μελλούσης βιώσεως, η χωρίς λογισμών καρδία ενεργουμένη των
πνεύματι∙ πάντα γαρ εκεί τελείται και λέγεται πνευματικώς»[81].
Το χωρίο αυτό του αγίου Πατρός μας δίδει την αφορμή να πούμε ότι η
ιερωσύνη είναι εκείνη που θα περάση στον άλλον αιώνα, στην Βασιλεία των
Ουρανών. Χωρίς να θέλουμε να ενδιατρίψουμε στο θέμα του ανεξαλείπτου ή μη
της μυστηριακής ιερωσύνης, τονίζουμε την αλήθεια ότι η μυστηριακή ιερωσύνη
είναι για τον λαό, για να εξυπηρετή τις ανάγκες του λαού, ενώ η πνευματική
ιερωσύνη είναι εκείνη που θα συνεχίση να λειτουργή στο επουράνιο
στην μέλλουσα ζωή. Όσοι έχουν αυτήν την πνευματική ιερωσύνη αποτελούν
«αληθινόν ιερατείον», που αρχίζει από εδώ «προ της μελλούσης βιώσεως».
σ’αυτό το ιερατείο μπορούν να υπαχθούν όλες οι κατηγορίες των ανθρώπων,
φυσικά και οι γυναίκες. Γι’ αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία που οι γυναίκες δεν
μπορούν, κατά την Ορθόδοξη Παράδοση, να δεχθούν την μυστηριακή ιερωσύνη.
Έχουν την δυνατότητα να γίνουν «το αληθινόν ιερατείον».
Αλλού ο ίδιος (άγιος Γρηγόριος Σιναΐτης) είναι σαφής. «Ιερείς και βασιλείς τη
αληθεία χρίονται εν τη ανακαινίσει πάντες οι ευσεβείς, ώσπερ κατά τον τύπον
τότε και οι παλαιοί». Οι ιερείς της Παλαιάς Διαθήκης ήταν «τύποι… τη ημετέρα
αληθεία», αλλά παρά ταύτα η «ημετέρα βασιλεία και ιερατεία» δεν είναι
«ομοιότροπος και ομοειδής»[82].
Όταν ο νους του ανθρώπου ανακαλυφθή, όταν ελευθερωθή από την αιχμαλωσία
του και δεχθή την ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος, γίνεται «ιερατείον
πνευματικόν», και τότε μέσα στο θυσιαστήριο της ψυχής ιερουργεί μυστικώς και
μετέχει εν αρραβώνι του αμνού του Θεού. Εσθίει, το πνευματικό αυτό ιερατείο,
τον αμνό του Θεού μέσα στο νοερό θυσιαστήριο της ψυχής, αλλά συγχρόνως
γίνεται ως ο αμνός. Έτσι καταλαβαίνουμε καλά ότι, όταν μέσα μας ενεργή η
προσευχή, τότε γίνεται μια ακατάπαυστη θεία Λειτουργία που τρέφει όλη την
ύπαρξή μας. Γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης: « Ιερατείον πνευματικόν εστι
προ της μελλούσης υπέρ νουν απολαύσεως, η νοερά του νοός ενέργεια, τον
μυστικώς εν αρραβώνι του Θεού εν τω της ψυχής θυσιαστηρίω και
και μετέχοντος∙ εσθίειν δε εστί τον αμνόν του Θεού εν τω νοερώ θυσιαστηρίω
της ψυχής, ου το νοήσαι ή μετασχείν μόνον, αλλά και το γενέσθαι ως τον αμνόν
κατά την μόρφωσιν εν τω μέλλοντι∙ τους μεν γαρ λόγους ενταύθα∙ τα δε
πράγματα των μυστηρίων, εκείσε απολαβείν ελπίζομεν»[83].
Επίσης ο ίδιος άγιος γράφει ότι η Βασιλεία των Ουρανών μοιάζει με θεότευκτο
σκηνή «κατά την Μωσαϊκήν, εν δυσί καταπετάσμασι του μέλλοντος αιώνος
έχουσα». Και στην πρώτη σκηνή θα εισέλθουν «όσοι ιερείς χάριτος», στην
Δευτέρα σκηνή όσοι από εδώ λειτούργησαν «εν τω της θεολογίας γνόφω
ιεραρχικώς εν τελειότητι» και όσοι έχουν τελετάρχη και ιεράρχη πρώτον προς
Τριάδα τον Ιησού[84].
Επομένως, όσοι έχουν αποκτήσει το χάρισμα της θεολογίας, όπως αναπτύξαμε
πάνω, όσοι δηλαδή μετά την φυσική θεωρία εισήλθαν στον θείο γνόφο, αυτοί
ιερείς του Θεού, αποτελούν αυτό το αληθινό και πνευματικό ιερατείο. Και αφού
αποτελούν το πνευματικό ιερατείο μπορούν να θεραπεύσουν τους ασθενείς.
Ο Νικήτας ο Στηθάτος διδάσκει ότι, αν κάποιος ιερεύς, διάκονος ή και μοναχός
ακόμη μετέχη της θείας Χάριτος, με όλες τις προϋποθέσεις που καταγράφουν οι
άγιοι Πατέρες, «ούτος επίσκοπος αληθής», έστω κι αν δεν έχη χειροτονηθή από
τους ανθρώπους επίσκοπος και ιεράρχης. Αντίθετα, όποιος είναι αμύητος αυτής
της πνευματικής ζωής είναι «ψευδώνυμος όντως, καν τη χειροτονία μέγα φρονή
τω αξιώματι των άλλων απάντων υπερκαθέζηται και καταμωκάται τούτων και
κατεπαίρηται»[85].
Πιθανόν να μη ακούγεται καλά η φράση που αναφέραμε προ ολίγου, ότι όσοι
«αποτελούν το πνευματικό ιερατείο μπορούν να θεραπεύσουν τους ασθενείς».
Όμως η διδασκαλία του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου στο σημείο αυτό είναι
πολύ αποκαλυπτική.
Γράφει ο άγιος ότι το δικαίωμα του δεσμείν και λύειν αμαρτίες είχαν μόνον οι
αρχιερείς, οι οποίοι το ελάμβαναν κατά διαδοχήν από τους Αποστόλους. Όταν
όμως αυτοί αχρειώθηκαν, τότε «εις ιερείς βίον έχοντας άμωμον και χάριτος θείας
ηξιουμένους η φρικτή εγχείρησις αύτη προβέβηκεν». Όταν όμως και αυτοί οι
ιερείς μαζί με τους αρχιερείς περιέπεσαν σε πνεύματα πλάνης «μετήχθη, ως
είρηται, εις τον εκλεκτόν λαόν του Θεού, λέγω δη τους μοναχούς, ουκ εκ των
ιερέων ή αρχιερέων αφαιρεθείσα, αλλά ταύτης εαυτούς εκείνων
αλλοτριωσάντων»[86].
Το δικαίωμα του δεσμείν και λύειν αμαρτίας δεν δόθηκε, κατά τον άγιο Πατέρα,
«απλώς ούτως και δια μόνην την χειροτονίαν». Με την χειροτονία δόθηκε στους
μητροπολίτας και επισκόπους «ιερουργείν μόνον». Η εξουσία της αφέσεως
«μόνοις εκείνοις, όσοις εν ιερεύσι και αρχιερεύσι και μοναχοίς το
συγκαταριθμείσθαί εστι τοις των μαθητών του Χριστού χοροίς δια την
αγνότητα»[87].
Πιστεύουμε πως ο άγιος Συμεών ανέπτυξε αυτήν την διδασκαλία πρώτον, για να
τονίση ότι το Μυστήριο της ιερωσύνης δεν μεταδίδει μαγικά την εξουσία της
συγχωρήσεως των αμαρτιών στους ανθρώπους, αν ο άνθρωπος δεν έχη την
πνευματικής εσωτερική ιερωσύνη, δεύτερον, για να παρουσιάση την άθλια
κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο Κλήρος της εποχής του, τρίτον, για να
υπογραμμίση αξία της πνευματικής ιερωσύνης, που είναι η νοερά προσευχή και η
θεωρία του Θεού, που δυστυχώς τότε, όπως και σήμερα, παραθεωρείται και
τέταρτον, γιατί ο ίδιος είχε προσωπική εμπειρία του θέματος από την άποψη ότι
Γέροντάς του, που δεν είχε χειροτονηθή από αρχιερέα, είχε την Χάρη του
Παναγίου Πνεύματος και την δυνατότητα να συγχωρή αμαρτίες.
Ωστόσο ο Γέροντάς του, δηλαδή ο Συμεών ο Ευλαβής, δεν παραθεωρούσε το
Μυστήριο της Ιερωσύνης. Γράφει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος: η Χάρη του
δεσμείν και λύειν αμαρτίας δίδεται «τοις θέσει ούσιν υιοίς και αγιοίς δούλοις
αυτού. Τοιούτω και αυτός εγώ εμαθήτευσα πατρί χειροτονίαν εξ ανθρώπων μη
έχοντι, αλλά χειρί με Θεού είτ’ ουν Πνεύματι εις μαθητείαν εγκαταλέξαντι και την
εξ ανθρώπων χειροτονίαν δια τον παρακολουθήσαντα τύπον καλώς λαβείν με
κελεύσαντι, πάλαι υπό του Αγίου Πνεύματος επί τούτο σφοδρώ ποθώ
Εκείνος ακούσας τας του Χριστού (εντολάς) γέγονε μέτοχος της χάριτος και των
δωρεών αυτού και την εξουσίαν του δεσμείν και λύειν τα αμαρτήματα παρ’ αυτού
έλαβε, τω Αγίω Πνεύματι πυρωθείς»[88].
Όταν λέμε άφεση αμαρτιών πρέπει να την εννοούμε κυρίως ως θεραπεία παθών.
Έτσι βλέπουμε καθαρά σήμερα ότι «χαριτωμένοι» μοναχοί, χωρίς να έχουν
ιερωσύνη μυστηριακή, μας θεραπεύουν. Διορατικοί όντες, αντιλαμβάνονται το
πρόβλημα που μας βασανίζει, μας δίδουν φάρμακο και τρόπο θεραπείας και έτσι
θεραπευόμαστε από αυτό που εσωτερικά μας απασχολούσε. Η ύπαρξη τέτοιων
αγίων ανθρώπων είναι παρηγοριά του λαού.
alalum 